Het woord Sjamaan, is alles omvattend, daar vallen wij natuurreligie/heidendom ook onder..
Sjamanisme: de oorsprong, vaak zeggen ze dat de eerste religies sjamanistisch waren. Immers onze verre voorouders hadden een wereldbeeld die wij vandaag de dag animistisch noemen. De zon, de maan en de sterren, waren de goden, evenals de (personifieerde) natuurkrachten, planten en dieren.
In de grotten van Lascaux zijn afbeeldingen te vinden die door onze voorouders gemaakt zijn. Wanneer we naar deze afbeeldingen kijken is het niet vreemd dat deze doorgaans sjamanistisch worden genoemd. Boeken over religie laten vaak zien dat voor ons bekende religies haar wortels in nog oudere religies hebben. Wanneer dit ver genoeg door gaat komen we uit bij allerlei vormen van sjamanisme. In het westen noemen we het vaak druïdisme. In China hebben we bijvoorbeeld het Taoïsme.
Het Taoïsme heeft volgens het opmerkelijke boek ‘De Tao van Christus’, haar wortels in het Sjamanisme. In het oude China, ten tijde van het opkomen van het Confucianisme, werd het sjamanisme dan ook verboden. Het confucianisme tolereerde wel het nieuwe opkomende Taoïsme. Dit kwam omdat het Taoïsme niet over geesten sprak, maar over onpersoonlijke natuurkrachten. Maar ook het Lamaïsme van de Tibetanen is in feite een mengvorm tussen het Boeddhisme en het Sjamanisme. Ook de Aboriginals, de Afrikaanse Yoruba en het Japanse Shinto is in veel opzichten sjamanistisch te noemen.
Sjamanisme en onderzoek
Het eerste echte wetenschappelijke onderzoek naar het sjamanisme vond plaats door Russische onderzoekers, zij deden onderzoek naar de traditionele sjamanen van de Tunguz. Deze stam is nog steeds te vinden in het Altaïgebergte te Siberië. Het Russische woord ‘sjamaan’ betekent zoveel als ‘de extatische’. Het woord ‘extase’ komt van het Latijnse ex stare wat letterlijk ‘buiten jezelf staan’ betekent. De eerste westerlingen die in contact kwamen met deze sjamanen dachten aanvankelijk dat de sjamaan epileptisch en of geestesziek was. Dit kwam omdat het er meestal erg wild en rauw aan toe ging Zo dacht men dat het sjamanisme snel zou uitsterven.
In 1964 bracht de godsdienstwetenschapper Mircae Eliade, ‘Shamanism: Archaic Techniques of Ecstasy’, het in mijn ogen belangrijkste wetenschappelijke werk over het sjamanisme uit. Hij was de eerste die beweerde dat het sjamanisme in feite een breder patroon is dan dat we bij de Siberische Tunguz zien. Door dit belangrijke werk van Eliade werd het begrip herkaderd naar een universeler begrip. In de jaren ’70 kwam er een wederopleving, ofwel een renaissance in de belangstelling rondom het sjamanisme. De antropoloog en new-ager Michael Harner was hier voor een deel verantwoordelijk voor. Hij beweerde dat het sjamanisme een techniek is om in trance te raken. Iedereen kan er, in zijn definitie, voor kiezen om sjamanistisch bezig te zijn.
Niemand minder als Daan van Kampenhout, geeft kritiek op de New Age. Hij laat zien dat veel new-agers zeggen dat zij ’sjamaan’ zijn, dat terwijl zij volgens Van Kampenhout slechts gebruik maken van sjamanistische technieken. Van Kampenhout laat zien dat in het werk van Mircae Eliade heel duidelijk naar voren komt dat een sjamaan óf door de stam word uitgekozen, óf door een leraar-sjamaan worden uitgekozen óf door de voorouders (die al overleden zijn), óf tenslotte door andere sprits. Van Kampenhout ziet dan ook meer verschil tussen een westerse ’sjamaan’ en een sjamaan uit traditionele gemeenschappen.
(Hernieuwde) belangstelling in het Sjamanisme
Door de boeken van Micheal Harner en Carlos Castaneda, is het sjamanisme onder de aandacht van een breder publiek gekomen. De meeste New-Agers weten dan ook wel iets van het sjamanisme af. De neuroloog en medisch antropoloog, Alberto Villoldo (o.a van de Munay ki) deed onderzoek naar het sjamanisme in Latijns-Amerika. Na verloop van tijd begon ook hij zelf steeds meer sjamanistische praktijken te beoefenen. Vervolgens ging hij hier veel over publiceren en uiteindelijk ook les in geven. Vandaag de dag leidt hij vele mensen op tot westers sjamaan. Hier bij Aharata zijn we van mening dat dit vanuit een neosjamanistisch perspectief plaatsvind. Daarnaast zijn er nog wel een aantal antropologen die onderzoek naar het sjamanisme doen. Maar die zijn er wat mij betreft niet veel. Vaker word er gesproken over onderzoek naar ‘traditional healing’ gedaan. Dit begrip is in antropologisch opzicht iets minder beladen, omdat het een algemener begrip is, welke minder betekenissen kent.
Betekenissen
Sjamanisme, wat is het sjamanisme? Veel mensen weten niet wat het sjamanisme is. De mensen die het wel weten hebben vaak interesse in geschiedenis en of in de New Age scene. Daarmee is nog niet gezegd dat men werkelijk weet wat het sjamanisme is. Sommigen beweren dat het sjamanisme een oer-religie is, anderen beweren dat het een vorm van zingeving is die alleen in traditionele gemeenschappen voor komt en weer anderen beweren dat het een techniek of een bewustzijnstoestand is.
Zwarte en witte vormen van sjamanisme
In essentie zijn er twee vormen van sjamanisme te onderscheiden. De eerste is het witte sjamanisme. Deze vorm van sjamanisme is gericht op de zogenoemde bovenwereld en of de hemel. Dit is de wereld van de engelen, voorouders en andere spirits. Het zwarte sjamanisme, daarentegen heeft niets met witchcraft of black magic te maken, het is de vorm van sjamanisme welke gericht is op de spirituele onderwereld, die geassocieerd word met de aarde. Hier bij Aharata zijn we geneigd om te zeggen dat dit de wereld van het onderbewustzijn is. Vaak is de sjamanistische onderwereld met de hel vergeleken. Dit is niet vreemd wanneer we deze vergelijking bekijken vanuit een gezichtspunt dat het onderbewustzijn en de zaken die met de aarde en het aardse, danwel materiële geassocieerd zijn in essentie slecht zijn. Hier valt dus verschillend over te denken. Het werken met het onderbewuste leert ons dat er zowel goede als slechte programmeringen in het onderbewustzijn zitten. Black magic en witchraft maken eerder gebruik van negatieve zaken die wij in het westen veelal met het onderbewustzijn associeren. In tal van boeken en artikelen komt het beeld naar voren dat de sjamanen nog wel eens in occulte gevechten verwikkeld zijn met witches of sorceress. De sjamanen zijn veelal gericht op healing en aanverwante zaken, in vele mindere mate op zaken als black magic. Vermoedelijk weten de meeste sjamanen wel hoe zij gebruik kunnen maken van black magic.
De sjamaan
Een sjamaan is in feite de brug tussen de gemeenschap en de spirituele wereld. Hij of zij houdt zich bezig met het genezen van mensen en het bevorderen van de gemeenschapszin binnen bepaalde stammen. In deze tijd, waarin stammen niet meer zo afgezonderd van de overige wereld leven, krijgen de sjamanen een iet wat andere rol. Zo hoeven ze veel minder vaak zich te verdedigen tegenover vijandige sjamanen van andere stammen. Wanneer de sjamaan in trance is ontmoet hij zijn spirit helpers die hem helpen een diagnose te stellen voor zijn cliënten. Vaak ziet de sjamaan elektromagnetische velden die corresponderen met de meridianen en acupunctuurpunten. Veel sjamanen beweren ook chakra’s te zien. Deze zijn dus niet, zoals velen denken, een uitvinding of ontdekking die alleen in India heeft plaatsgevonden.
3 sjamanistische werelden
In vrijwel elke vorm van sjamanisme worden er drie werelden erkent. Zoals gezegd de boven en de onderwereld. Daarnaast is er ook een middenwereld. Hier word wel eens van gezegd dat hier de sprookjesachtige wezens zijn. Wezens als trolletjes, elfjes en kabouters zouden in deze wereld zijn. Deze middenwereld is niet anders dan deze wereld gezien vanuit het perspectief van de droomwereld. Deze droomwereld is doormiddel van trance of zoals je wil vanuit een andere dimensie waar te nemen. Bijzonder is, dat in veel sjamanistische tradities gesproken word over een wereldboom. Via die mythische wereldboom is men instaat om de drie werelden te betreden.
Dromen
Wanneer de sjamaan in trance is, is hij naar eigen zeggen in de zogenoemde droomwereld. Dit is een wereld waar logica en rede soms ver te zoeken zijn en waar vele vreemde objecten, wezens en symbolen aanwezig zijn. Wanneer de sjamaan gaat slapen, gaat hij ‘bewust dromen’ dit is als het ware wakker worden in je droom en zo zelf bewuste sturing te geven aan datgene wat de sjamaan tijdens zijn dromen wil ervaren. Veel sjamanistische tradities maken een onderscheid welke niet binnen de psychoanalyse voorkomt. Het onderscheid vind plaats tussen de grote en kleine dromen. De grote dromen gaan over het collectief en of je zogenoemde familieziel, de kleine dromen komen voort uit je eigen onderbewustzijn.
Spirithelpers
Een sjamaan heeft vaak een aantal en in sommige gevallen hordes aan helpers aan de andere zijde. De verschillende helpers onderscheiden zich in voorouders, krachtdieren en de geesten van planten. Een krachtdier is krachtiger dan een geest van een plant. Maar daar tegenover staat dat een sjamaan steeds meer geesten van planten als hulp kan ontvangen. Heel veel plantenhelpers kunnen sterker zijn alséén krachtdier. Een sjamaan blijft meestal maar één krachtdier houden. In uitzonderlijke gevallen is de sjamaan zeer krachtig en zodoende in bezit van meerdere krachtdieren.
Inwijdingen
De sjamaan in spe word veelal getest door de spirits. Hij word getest of hij de zware taak aan kan. Meestal is de sjamaan in spe ernstig ziek. Pas tijdens zijn inwijdingen zal de sjamaan zelf genezen. Deze inwijdingen worden voor het overgrote deel van leraar op leerling gegeven. In uitzonderlijke gevallen worden de sjamanen in spe in de natuur vastgebonden om aan de natuur(spirits) over gelaten te worden. De spiritis halen bepaalde zielledelen uit de leerling en vervangen ze door nieuwe delen. De leerling/sjamaan heeft vaak het visioen dat zijn organen er uit gehaald zijn en dat er nieuwe voor in de plaats zijn gekomen. Andere opmerkelijke inwijdingen vinden plaats doormiddel van een blikseminslag. Pas wanneer de leerling (voornamelijk in de Amazone) een dergelijke inslag overleeft heeft, blijkt hij krachtig genoeg te zijn om het werk van de sjamaan op zich te nemen. De inwijdingen hangen af van de context en cultuur waar ze plaatsvinden. Ook is het zo dat elke sjamaan andere krachten ontvangt dan zijn collega sjamanen. Elke sjamaan leert een specialistisch (vak)gebied te beheersen. Een belangrijk gegeven is dat de sjamaan zijn beperking inziet en zodoende veel cliënten door kan sturen.
De vier windrichtingen
In veel gevallen opent de sjamaan, alvorens hij met zijn trancewerk begint het zogenoemde levenswiel of medicijnwiel. Dit levenswiel heeft naast de vier windrichtingen nog 3 belangrijke punten. Een daarvan is de kruin van de sjamaan welke in verbinding staat met de bovenwereld. Weer een ander punt staat in verbinding met de aarde. De stuit en de benen zijn de lichaamsdelen die contact met de onderwereld maken. Het laatste punt is het middelpunt, ofwel het hart van de sjamaan. Ik ben het nog niet expliciet tegen gekomen, maar het zou goed kunnen zijn dat dit laatste punt correspondeert met de middenwereld. Elke windrichting staat voor een specifieke kwaliteit:
Het oosten is de plek waar de zon opkomt, waar de plannen en ideeën beginnen en waar als het ware de kindertijd van de mens zich afspelen.
Het zuiden is de plek waar de zon het meest actief is, dit is de plek waar de plannen en ideeën gerealiseerd worden. Dit is de plek die geassocieerd word met de adolocentie.
Het westen is de plek van de inkeer en reflectie. Dit is de ouderdom van de mens. De zon gaat hier onder. De plannen die in het oosten ontstonden zijn nu afgrond.
Tenslotte is het noorden de plek van de dood, de plek van de voorouders en is het de plek van de stilte. Elk van de vier windrichtingen staat voor een specifieke kracht. Door de verschillende culturen worden verschillende dieren en elementen met de vier windrichtingen geassocieerd.
Soul retrival
De sjamaan gaat in zijn trancewerk naar andere werelden. Hier ontmoet hij andere wezens en zielledelen van zijn cliënten. Deze zielledelen haalt hij terug en laat hij weer integreren met het leven van zijn cliënten. Veelal gaan zielledelen in de eerste plaats weg omdat we ons af hebben gesplitst van een pijnlijke gebeurtenis in ons leven. Door deze afsplitsing cq het niet willen of kunnen voelen van de pijn, sluiten we een deel van ons af, ofwel treedt er soul loss (zielverlies) op. De sjamaan haalt deze delen tijdens zijn trancewerk weer terug.
De sjamaan als psychopomp
De sjamaan als psychopomp houdt zoveel in als de sjamaan die de overleden zielen naar het hiernamaals brengt. In sommige gevallen zou je de sjamaan als psychopomp kunnen vergelijken met een exorcist.
Complementair
Het sjamanisme is in de meeste gevallen complementair aan allerlei religies zoals het Boeddhisme, de Islam, het Taoïsme, maar ook het Christendom. Daarnaast zijn de meeste vormen van sjamanisme ook verenigbaar met andere geneeswijzen, waaronder de biogeneeswijze ofwel de reguliere geneeskunde. Er word wel eens gezegd hoe krachtiger de sjamaan is hoe meer hij in staat zal blijken om verschillende systemen met elkaar te laten complimenteren. Zodoende zijn er veel mengvormen mogelijk.
Samengevat door Jolanda, 20 maart 2011
